Etyka w biznesie

 Etyka i w biznesie- konieczność czy niepotrzebna ideologia ?

Bibliografia

“Etyka biznesu” praca zbiorowa , red. Wojciech Gasparski i Jerzy Dietl, PWN, W-wa 2001, ISBN 83-01-12256-0

Etyka w biznesie jest nazwą ogólną dziedziny zajmującej się etycznym wymiarem działalności gospodarczej, spotyka się więc także nazwę etyka gospodarcza. Natomiast etyka w biznesie to całokształt kwestii dotyczących rzeczywistej etyczności biznesu, inaczej etosu ludzi biznesu, czyli ogółu wartości i norm cechujących środowisko zawodowo zaangażowane w uprawianie działalności gospodarczej.

Im gospodarcze powiązania stają się bardziej skomplikowane, im działają większe firmy, w których trzeba profesjonalnie zarządzać i nie można pozwolić sobie na nie uwzględnienie wszystkich czynników warunkujących uprawianie biznesu, tym z większym zrozumieniem ukazuje się konieczność zajmowania etyką gospodarczą.
To zrozumienie wiąże się również z poziomem moralnym reprezentowanym przez pracowników.
Etyka w biznesie dotyczy ustalenia zachowania się ludzi pełniących określone role w organizacjach. Pokazuje, jak najlepiej mają pełnić swoje funkcje. Ukazuje zadania, przed którymi staje organizacja-spółka jak i jednostki. Etyka w biznesie ma wytworzyć umiejętność kierowania ludźmi w oparciu o etykę. Etyczne przywództwo jako zadanie dla liderów, profesjonalistów działających w biznesie rodzi przed etyką specyficzne zadanie .
ETYKA W BIZNESIE ROZPATRUJE PROBLEM ODPOWIEDZIALNOŚCI PRACOWNICZEJ I KORPORACYJNEJ.
Najbardziej skrajne stanowisko reprezentuje Milton Freidman głoszący, że etyka gospodarcza jest ideologią i jest niepotrzebna, gdyż wystarczy by „zaangażować się w otwartą i wolną konkurencję bez podstępu i oszustw”. W biznesie wystarczy zwykła przyzwoitość.
Etycy nie zgadzają się z tym osądem i starają się wyciągnąć konsekwencje z faktu odpowiedzialności moralnej ponoszonej przez firmy.
Pierwszym z zadań jakie stoi przed etyką w biznesie jest ukazanie etycznych problemów, jakie nastręcza działanie podlegające ocenie ekonomicznej i jednocześnie respektujące nakazy społecznej odpowiedzialności.
Drugim zadaniem stojącym przed etyką jest zajęcie się problematyką etyki pracy. Sprowadza się ono do odpowiedzi na pytania: o jakość relacji pomiędzy pracodawcą a personelem, o bezpieczeństwo pracy, o lojalność, dyscyplinę, prawa, o prawo do ujawniania nieetycznych zachowań organizacji, o prywatność i konflikt interesów.

Trzecim zadaniem etyki w biznesie stanowi rozpatrzenie zespołu problemów związanych z relacją pomiędzy konsumentem a światem biznesu. Należą do nich zagadnienie odpowiedzialności producenta za bezpieczeństwo i jakość produktu jak i za właściwą reklamę.
Czwartym zadaniem, które podejmuje etyka jest przemyślenie zespołu zagadnień dotyczące stosunku świata biznesu do naturalnego środowiska, populacji i odpowiedzialności za przyszłe pokolenia.
Można zatem przyjąć ,że jedna z podstawowych ról, jakie należą do etyki w dziedzinie gospodarczej, należy na początku uświadomienie natury samego życia gospodarczego i celu jaki ma realizować świat biznesu. Przedstawia on cztery zadania jakie stoją przed etyką biznesu.
Podstawowym celem sytuującym etykę w obszarze problematyki sprawnego zarządzania stanowi podejmowanie decyzji trafnych z punktu organizacji, a więc ekonomicznie i etycznie uzasadnionych jak i rozwiązywanie konfliktów etycznych powstałych w wyniku działania organizacji.
Kolejnym celem, jaki stawia przed sobą etyka jest zapewnienie maksymalnej efektywności poprzez eliminację możliwości konfliktów w długim okresie czasu.
Etyka w biznesie umożliwia odnalezienie wspólnych reguł dla stron konfliktu. Wprowadza etyczne standardy zachowań. Jej celem jest też etyczna analiza zobowiązań zawodowych.
Etyka w biznesie ma również na celu poszerzenie okresu racjonalności. Odsłania ona szerszą perspektywę kalkulacji zysków i strat. Dotyczy ona nie tylko interesów indywidualnych pracowników czy firmy, ale ukazuje potrzebę uwzględnienia przy analizie zysków i strat również interesów lokalnych, regionalnych a nawet globalnych.
Zastosowanie teorii etycznych w dziedzinie gospodarczej ulega często pewnemu ograniczeniu ze względu na wymogi rentowności przedsiębiorstw. W tym sensie etyka ukazuje, na ile teorie mogą być zrealizowane przez świat biznesu bez szkody na efektywność działania, a w jakich przypadkach należy bezwzględnie zachować wartości nawet kosztem dalszego prowadzenia biznesu.
Etyka jest ważna dla efektywnego działania gospodarczego, gdyż brakuje “efektów emocjonalnych”, dlatego nie wywołują one uczuć lojalności, oddania ani poświęcenia. W momentach szczególnych wymagane są inne motywacje niż te, które stanowią inspiracje działań gospodarczych.
W ujęciu Kennetha E. Bouldinga, etyka w dziedzinie gospodarczej ma zapobiegać łamaniu zasad moralnych chroniąc społeczeństwo przed dezintegracją.
Uważam, że rolą etyki w biznesie jest nie tylko uświadomienie zasad moralnych, lecz przede wszystkim przekonanie o konieczności ich przestrzegania dla dobra wszystkich.
Normatywna etyka w biznesie dostarczając odpowiedzi na pytanie, jakie są powinności osoby gospodarującej w konkretnej sytuacji, pomaga dokonać wyboru moralnie usprawiedliwionych powodów i środków działania. Służy również do oceny i doskonalenia instytucji gospodarki rynkowej, tworząc ich fundament godny ludzi, wzywający ich do działań dobrych moralnie. Jest to fundament normatywny, którego nie zastąpi praktyka porozumiewania się, w której nie ma miejsca na normatywne pojęcie dobra moralnego.
Co to znaczy więc być dobrym biznesmenem i postępować etycznie?

Bycie moralnym w biznesie polega na przestrzeganiu podstawowych zasad zawodu uchodzących za cnoty kupca czy przemysłowca tzn pracowitość, cierpliwość, oszczędność, wytrwałość. Poza tym tylko człowiek sumienny może być moralny tzn. partacz w zawodzie jest partaczem moralnym. Człowiek nieetyczny nie jest profesjonalny.

Tymczasem w biznesie funkcjonują stereotypy i fałszywe metafory
typu : „1-szy milion musi być skradziony”, świat biznesu to dżungla itp.
Dlatego zasady etyczne dotyczące biznesu nie są pustą ideologią ale konieczną regulacją zachowania w różnych zagadnieniach związanych z biznesem.

Występują tu mianowicie etyczne problemy pracy – zjawisko wyzysku jako

objaw niesprawiedliwości a także wyzysk w relacjach miedzy współpracownikami. Etyka biznesu wiąże się także z problemem reklamy i promocji a mianowicie występuje konflikt między kłamstwem a prawdą w celu osiągnięcia większej skuteczności.

Innym problemem jest zagadnienie konkurencji i umiejętność współistnienia z nią.
Tu możemy przypomnieć przekupstwo i rozpowszechnianie fałszywych informacji o kontrahencie, kopiowanie produktów, naruszanie znaków firmowych.
Etyki szczegółowe, w tym etyka biznesu są objawem kryzysu moralności i poszukiwania środków zastępczych przez zdemoralizowane społeczeństwo, które odwróciło się od tradycyjnych moralności.
Etyka biznesu nie przeciwstawia się etyce ogólnej, uzupełnia ją tylko w wymiarze gospodarczej działalności człowieka. Etyka bowiem dostarcza człowiekowi innych wartości, nie tylko ekonomicznych.
Przeciwnicy etyki biznesu wysuwają argumenty, że pomiędzy wymogami działalności gospodarczej a etyką zachodzi nieusuwalna sprzeczność. Biznes kłóci się z etyką. Firmy nie mogą sobie pozwolić na kierowanie się względami etycznymi, bo przegrają na rynku bezwzględnych konkurentów.
Czy to rzeczywiście prawda ? Funkcjonowanie wolnego rynku wymaga szerszego kontekstu społecznego, w tym przestrzegania elementarnych norm etycznych. Przede wszystkim chodzi o wzajemne zaufanie uczestników wymiany handlowej. Forma funkcjonuje dobrze tylko przy respektowaniu takich wartości jak lojalność wobec firmy czy solidarność zespołu pracowniczego.
Zakres prawa i moralności pokrywa się, ale są i zasady moralne nie odzwierciedlone w prawie. Prawo nie pokrywa się z moralnością. Nie wszystko co jest prawnie zabronione jest moralnie dopuszczalne.
Dlatego zwolennicy etyki w biznesie jednoznacznie formułują zalety formułowania takich zasad.
1. Powody cywilizacyjne – postęp naukowo – techniczny powodujący gwałtowny wzrost możliwości działania i niosący ze sobą dylematy moralne, z którymi spotykamy się jako ludzie po raz pierwszy i nie od razu wiemy, jak sobie z nimi radzić (klonowanie człowieka).
2. Szczególna potrzeba etyki biznesu w krajach postkomunistycznych, które dokonały transformacji ustrojowej. Realia gospodarki socjalistycznej wpływały demoralizująco na uczestników życia gospodarczego. Istnieje potrzeba odbudowy etosu biznesmena gdyż cywilizacyjnego opóźnienia nie odczuje się tylko importem technologii
3. Zmiana relacji pomiędzy działaniem człowieka a jego naturalnym otoczeniem ,
kulturowym otoczeniem – chodzi o demokratyzację życia społecznego.

Współcześnie dziedzina przedsiębiorczości nie może obejść się bez podjęcia odpowiedzialności, wskutek przemian kulturowych (humanizacji stosunków społecznych)więc konieczne jest porzucenie „etyki posłuszeństwa” na rzecz etyki odpowiedzialności. Pracownik posłuszny musi zostać zastąpiony pracownikiem odpowiedzialnym.
Reasumując: etyka biznesu nie ma nic przeciwko zyskowi, ale niepokoi ją nadmiar krótkowzrocznego, często finansowego stylu myślenia, który wiedzie gospodarkę do przepaści. Celem przedsiębiorstwa nie jest jedynie podział możliwie najwyższych zysków, lecz innowacje oferowanych produktów i usług, które są społeczeństwu potrzebne i dobrze służą jego przyszłości.

Etyka biznesu opłaca się nie dlatego że pozwala przedsiębiorstwom osiągać lepsze wyniki gospodarcze, ale dlatego, że pozwala uwzględnić nie tylko ekonomiczną wartość tj. wartość czystego środowiska, wartość wspólnoty lokalnej, a szczególnie wartość pracownika jako osoby, która nie żyje po to aby pracować ale po to żeby żyć.
Kiedyś skuteczne zarządzanie miało upodobnić przedsiębiorstwo do dobrze funkcjonującej maszyny, największą uwagę przywiązywano do dyscypliny i posłuszeństwa pracownika. Cała odpowiedzialność spoczywała zaś na wydającym polecenia. Obecnie sprawa zarządzania polega wykorzystaniu zdolności do odpowiedzialnego współdziałania pracowników. Biznesmen powinien rozdzielać zadania tak, aby pozostawiał podwładnym swobodę działania, co oznacza swoisty podział odpowiedzialności .
Do etyki biznesu należy współdziałanie z zespołem pracowników a szczególnie umiejętność łatwego nawiązywania kontaktów z podwładnymi, umiejętność budowania miłej atmosfery w zespole, wzmacnianie lojalności pracowników w ich wzajemnych relacjach i w stosunkach do przedsiębiorstwa, dbanie o podnoszenie umiejętności podwładnych, umiejętna polityka kadrowa – rekrutacja nowych pracowników, docenianie już zatrudnionych, umiejętność rozstawania się z odchodzącymi.

Do kodeksu etycznego biznesmena należeć będzie umiejętność podejmowania decyzji bez ryzyka, nie uleganie korupcji, odpowiedzialność za właściwe korzystanie z poufnych informacji, do których menager ma dostęp tzn .informacji dotyczących klientów, dostawców, ubiegających się o pracę, jasne określenie zakresu zadań i odpowiedzialności pracownika,zakaz nieuczciwej konkurencji, unikanie oszustw, uczciwość w rozliczeniach .
Te zasady etyczne są całkowicie sprzeczne z powszechnym przekonaniem, że niewłaściwe działanie mieści się w granicach etycznych i prawnych, że nie jest ono „tak naprawdę” nielegalne, czy niemoralne, że cokolwiek nie zostało określone wyraźnie jako złe, jest dopuszczalne.

Niezgodność także widzimy w przekonaniu, że działanie nieetyczne leży w interesie firmy. To przekonanie wynika najczęściej, z błędnego poglądu, na to, co jest właściwym interesem firmy (zyski krótkofalowe i długofalowe).

Dochodzi do tego także przekonanie, że działanie nieetyczne jest bezpieczne, i zostanie niewykryte ( klasyczny problem zbrodni i kary).
Obecnie najpoważniejsze dylematy etyczne są wynikiem konfliktów wartości jako konsekwencje zderzenia różnych kultur w międzynarodowych stosunkach gospodarczych. Z tych powodów wartości i etyka w biznesie mają wymiar międzynarodowy.
Zainteresowanie etyką rośnie z różnych powodów. Fakt obszernego informowania przez środki masowego przekazu o skandalach i innych negatywnych zjawiskach w świecie biznesu, stawia przed opinią publiczną kwestie etyki w biznesie. Tego rodzaju zjawiska powodują też pewne pozytywne przewartościowania w przekonaniach i oczekiwaniach ludzi względem działalności biznesu. Firmy są poddawane poważnej presji, by określały swe standardy i wyrażały je w sposób formalny tj. w kodeksach postępowania.

Etyka biznesu jest dyscypliną zajmującą się problemami trudnymi i kontrowersyjnymi. Niektórzy kwestionują jej celowość i zasadność uważając, że już sam termin jest wewnętrznie sprzeczny. Takie stanowisko jest wyrazem powszechnego sceptycyzmu, powstałego na gruncie nieubłaganego działania sił rynku i wielu przykładów niemoralnych zachowań w świecie biznesu. Świat ten jest postrzegany jako dżungla, gdzie toczy się walka na śmierć i życie, dominuje oszustwo i podstęp a przetrwanie jest kwestią wyłącznie przystosowania.

Dlatego uważam, że należy nieco ściślej określić zadania etyki w obecnych czasach. Zadaniem etyki biznesu nie jest bowiem bezpośrednie nakłanianie ludzi, aby działali bardziej moralnie. Chodzi natomiast o to, żeby umożliwić ludziom interesu i innym wyrobienie sobie własnego i właściwego poglądu. Wiadomo, że ludzie działający w sferze biznesu muszą żyć z konsekwencjami swoich decyzji. Wartość etyki polega więc na ujawnianiu faktycznych problemów zawartych w sporach wokół moralności i ukazywania istotnych argumentów przemawiających za możliwymi stanowiskami.

Pozwala to na podejmowanie decyzji przemyślanych i opartych na racjonalnych informacjach, pozwalając uniknąć wyborów moralnych, opartych tylko na przekonaniu bądź przypadkowych. Przykładowo należy ujawnić kilka zagadnień, które obejmuje etyka biznesu: odpowiedzialność korporacji, ochrona środowiska, udział pracowników w zarządzaniu.
Dla ludzi pracujących biznes to źródło środków do życia. Pozostała część to zależni od niej konsumenci. Jest więc ona zjawiskiem tak ważnym jak polityka czy religia. Postępująca wciąż prywatyzacja majątku państwowego powoduje, że metody i postawy w biznesie obejmują coraz większe obszary i więcej krajów.
Toteż twierdzenie, jakoby etyka biznesu była jedynie niepotrzebną ideologią, jest nieprawdziwe i błędne. Bowiem sformułowanie wyraźnych zasad etycznych dla sfery biznesu jest bardzo ważne z uwagi na ogromną rolę w życiu struktur społecznych. Potrzeba ta jest szczególnie paląca wobec funkcjonujących ciągle w świadomości społeczeństw mitów i fałszywych pojęć dotyczących biznesu.